i zawężania ram wolności. Aby możliwie kompetentnie odpowiedzieć na te pytania, należałoby przebadać, jakie konkretne wymagania stawiała Moskwa przywódcom PZPR, jak kategoryczne były te żądania, jakie stosowała naciski i jak władze PRL zachowywały się wobec tych nacisków. Im więcej na ten temat będziemy wiedzieli, tym łatwiej będzie odpowiedzieć na pytanie, w jakim stopniu kierownictwo PPR/PZPR wykorzystywało posiadany margines wolności. Badania nad pierwszymi latami powojennymi są na tyle zaawansowane, że można stwierdzić, iż PPR z własnej inicjatywy budowała system monopartyjny i zwężała ramy wolności. Naciski Stalina niewątpliwie istniały, ale to przywódcy PPR od razu potraktowali Mikołajczyka jako wroga, z którym możliwe są tylko