samych postawach stawały się akcje społeczno-użyteczne najrozmaitszego typu. Społeczne nakazy pozytywizmu wymyślono i rozprogramowano już wcześniej jako panaceum na polityczny dramat Kongresówki. W latach osiemdziesiątych co wnikliwsi zrozumieli już pozorność i nikłość tego leku w stosunku do robionej mu poprzednio reklamy. Mimo to właśnie wtedy zaczęto owe piękne nakazy wcielać w czyn. Różne to były inicjatywy - charytatywne, oświatowe, samokształceniowe. Najczęściej były to działania na pograniczu legalności, to jest prawie jeszcze dozwolone, ale z punktu widzenia destruktywnych wobec społeczeństwa zamierzeń władz carskich niekorzystne, źle widziane i skupiające na sobie nieprzychylną, a czujną zazwyczaj uwagę. W ciągu lat niejeden z tych oświatowców