wojny). I tak np. w czasie wojny trzydziestoletniej przybywają na Jasną Górę pielgrzymi z Gliwic niosąc chorągiew z wyhaftowanym widokiem ich miasta i Matką Bożą chroniącą je przed wrogiem. Obraz Gliwic pojawia się zresztą na zapleczu samego jasnogórskiego Obrazu: z okazji jego konserwacji (1682 r.) umieszczono to malowidło z wkomponowanymi weń widokami czterech miast: Krakowa, Torunia, Gliwic i Raciborza.<br>Pielgrzymki pokutne na pewno były rozpowszechnione w tamtym okresie, ale nie mamy szczegółowych przekazów obrazujących ich charakter. Warto natomiast zwrócić uwagę, że bardzo wcześnie pojawiają się akty zawierzenia, zaofiarowania się Matce Bożej. Już na plakacie modlitewnym z 1513 roku, zachowanym w Krakowie