była neoakademią. Granice między gimnazjami i akademiami były nieraz dość płynne i formalne raczej. Założone w 1558 r. gimnazjum gdańskie przekształciło się w tzw. gymnasium academicum, podobnie jak i gimnazjum toruńskie (1557). Te dwie szkoły, kształcące głównie młodzież mieszczańską, przez długie lata stanowiły centra kulturalne Pomorza.<br>Rola gimnazjów była tym większa, im bardziej kostniała w dawnych schematach Akademia Krakowska. Gimnazja rodziły się z opozycji i niechęci wobec uczelni krakowskiej, także z opozycji religijnej. W 1558 r. powstało w Pińczowie gimnazjum kalwińskie, którego rektorem był wspomniany już znakomity gramatyk, Piotr Statorius. Do grona nauczycieli tej szkoły zaliczali się tłumacze Biblii brzeskiej. Wraz