mieli prócz księcia właściciele ziemi - możni i Kościół. Uciążliwy dla ludności wiejskiej stał się też obowiązek stacji, czyli goszczenia władcy, jego dworu i służby.<br><br>W tym czasie zanikały już wsie służebne, a cała ludność wiejska zajmowała się rolnictwem i hodowlą. Jednocześnie pod koniec XII w. panujący rozpoczęli ulepszanie organizacji swoich włości. Rozszerzali powierzchnię uprawną przez zagospodarowanie pustych dotąd terenów, na które sprowadzali zarówno z kraju, jak i z zagranicy osadników, zwanych wolnymi gośćmi. Na początek udzielali im często pożyczki w postaci inwentarza i nasion oraz zwalniali od świadczeń. Po upływie lat tzw. wolnizny pobierali daniny, których rozmiar został z góry określony