wolności poglądy Spinozy, znajdziemy się od razu na antypodach, które wytworzył spór o wolność w XVII w. Spinoza, jakby przewidując bieg myśli Leibniza, argumentował prosto: rozumność nie może stanowić racji usprawiedliwiającej wybór, ponieważ polega ona na tym, by zawsze wybierać to, co najlepsze. A wybór tego co najlepsze nie jest wyborem wolnym. Im doskonalszy jest umysł, tym bardziej jest on zdeterminowany do określonych wyborów.<br>Przeciwieństwo między Leibnizem a Spinozą jest jaskrawe, chociaż obydwaj są racjonalistami. Rozum, który dla pierwszego jest źródłem wolności, dla drugiego jest jej kresem. Z pewnością jednym z czynników opozycji jest różnica w pojmowaniu istoty owego "rozumu". U