Trzeciego Rzymu", wreszcie teoria o całkowitej odmienności rozwoju społecznego Rosji, przenikające wraz z rozwojem oświaty i literatury do najszerszych kręgów społeczeństwa, przez długi czas utrudniały przejmowanie demokratycznych i liberalnych idei Zachodu. Wiek XIX wiele tu zmienił, ale rosyjski mesjanizm, działając często także na nieświadomie mu ulegających demokratycznych działaczy i myślicieli, wypaczał treść przejmowanych demokratycznych ideologii. Łatwiej było potępić carat i zwalczać okrutny aparat władzy niż zrezygnować ze zdobytego w przeszłości panowania nad licznymi nierosyjskimi ludami i narodami. Stąd tyle niekonsekwencji w postępowaniu wielu postaci, pełnych poświęcenia i godnych szacunku. "Nie może być wolnym naród, który uciska inne narody" - ta głęboko słuszna