do wędrówki wzoru. Niezależnie od tego, czy władcy i biskupi czerpali inspirację z rozstrzygnięć wypróbowanych już gdzie indziej, czy sami wpadli na ten pomysł, odpowiadał on potrzebom Kościoła i warunkom społeczno-ustrojowym nowych państw. Rozwiązanie to rozpowszechniło się nie dlatego, że jedni drugich naśladowali, lecz dlatego, że musieli sprostać podobnym wyzwaniom w podobnej sytuacji.<br>Można tu mówić o podobieństwie systemowym. Tradycyjny ład społeczny barbarzyńskich plemion ograniczał rozwój wielkiej własności ziemskiej. Wprawdzie już w czasach Tacyta istniały u Germanów posiadłości na tyle znaczne, że opłacało się osadzać w nich niewolników "niczym kolonów"25, ale były one - i przez długie wieki jeszcze pozostały