Rewolucji i Konsulatu osłabiły Austrię i Prusy, pośrednio zaś wzmocniły pozycję Rosji w środkowej Europie. Nowy car Aleksander I (1801-1825), syn Pawła I, podjął też bardziej aktywną politykę w tej części Europy, zmierzając do ograniczenia, a potem do złamania hegemonii francuskiej. Dyplomacja caratu oddziaływała także na Bałkany, podejmowała hasło wyzwolenia bratnich narodów słowiańskich spod obcego jarzma. Sam Aleksander na początku panowania zdawał się skłaniać ku reformom liberalnym. Do grona bliższych doradców powołał polskiego magnata, Adama Jerzego Czartoryskiego (syna generała ziem podolskich) i w początku 1804 r. powierzył mu kierownictwo polityki zagranicznej Rosji. Mogło się zdawać, że ekspansja rosyjska zechce się