emigracyjny, jak odmienny skład pokoleniowy środowisk pisarskich, w wypadku emigracji znacznie przecież zwężony, jak różna w czasie trwałość wzorców tradycji literackiej, czy wreszcie niezgodność rytmów doświadczania historii. W kraju jest to przecież rytm spazmatyczny, determinowany kolejnymi wybuchami przesileń politycznych, które sprawiają, że rwą się wątki intelektualne, przyjęte w pewnym momencie wzorce estetyczne bywają szybko porzucane nim jeszcze zdołały ujawnić wszystkie swoje możliwości. Na emigracji natomiast wydaje mi się ów rytm doświadczania historii być bardziej zharmonizowany, nawet monochromatyczny w swych jakościach, różne zaburzenia tektoniczne współczesnej historii mniejszy mają udział w kształtowaniu kultury literackiej, jej rozwój ma charakter naturalnie ewolucyjny, a nie skokowy