którego niestety wydawca Polenlieder nie postawił, ale które dla zrozumienia całości problemu wydaje się fundamentalne: jak mianowicie były możliwe te utwory, jakie mechanizmy uruchomiły w Nie4ncach tedy serdeczną i powszechną solidarność z walczącym narodem polskim? Odpowiedź na to jest prosta, choć dla nas, pamiętających tragiczne doświadczenia ostatniej wojny zapewne dość zaskakująca: Polenlieder powstały między innymi także jako rezultat wielowiekowej polsko-niemieckiej wspólnoty losów.<br>Nie sądzę, abym przesadzał. Polska znalazła się w kręgu kultury niemieckiej jut w momencie przyjęcia chrześcijaństwa, potem bliskość tę kształtowała kolonizacja "na prawie niemieckim", a także (po walkach z okresu wczesnego średniowiecza) świadomość najspokojniejszej naszej rubieży, jaką przez