ekskluzywna, tzn. taka, której wyznawanie oznacza niemal z samego założenia przynależność do danego narodu. Przykładem są tu Żydzi i ich wyznanie mojżeszowe. Liczne są jednak sytuacje, gdy tak rozumiana eksluzywność nie pojawia się. Bywa natomiast, iż to, że członkowie danej zbiorowości wyznają jedną religię, różnicuje ich w stosunku do innych zbiorowości narodowych. Na przykład w pewnych okresach naszych dziejów katolicyzm był dosyć powszechnie, choć w sposób nie całkiem uzasadniony, uznawany za wskaźnik polskiej przynależności narodowej, zwłaszcza gdy chodziło o rozgraniczenie między polskością a niemczyzną (głównie luterańską) oraz polskością a rosyjskością (głównie prawosławną). Nie oznaczało to bynajmniej, że Polak mógł być tylko