jakim w końcu był Raport o stanie wojennym.<br> Najpierw pisarz zdawał się widzieć w nim naturalną konsekwencję swojej twórczości; przekonywał siebie i czytelnika, że sprawozdawczość jest jakimś koniecznym atrybutem pisarza trudzącego się opisem życia w ustroju totalitarnym. Wkrótce jednak w tym właśnie epizodzie spostrzegł kulminację oddania swojej sztuki na służbę zbiorowości - ze szkodą dla jej artystycznej pełni. Nie chce, żeby go uważać za prostodusznego twórcę krzepiących obrazków. Niepokoi go łatwa aprobata licznych czytelników i słuchaczy, sam siebie podejrzewa o schlebianie potrzebom tłumu. Podkreśla, że to tylko literatura; nie wiadomo, czy na samym sobie trochę nie wymanipulowana.<br> Jest jeszcze druga konsekwencja zaangażowania