moskiewskiego i wówczas, i dzisiaj znajduje mnóstwo uzasadnień, zarówno religijnych i narodowych, jak gospodarczych i społecznych, trzeba pamiętać, że wtedy właśnie, w XVI wieku, nastąpił punkt zwrotny. Ruś dzielnicowa nie była zaborcza, przeciwnie - padała ofiarą nie tylko mongolskich najeźdźców, ale i katolickich sąsiadów. Początki ekspansji Moskwy mieściły się w dziele zjednoczenia Rusi. Niezależnie od zmian etniczno-politycznych, jakich zdążyła do tego czasu doznać Ruś litewska, zarówno mocą tradycji, jak i wyznaniem była ona bliska Rusi moskiewskiej. Od Iwana Groźnego zaczyna się podbój inorodców, wcale tego nie pragnących; podbój ten przybiera z biegiem czasu coraz większe tempo i coraz większe rozmiary. Liberalni