i mają prawnie ustalone relacje między obydwoma kruszcami (np. 1 : 10). W rzeczywistości relacje wartości złota i srebra zmieniają się. Jeżeli wartość złota jako kruszcu zmienia się (np. na 1 : 12), to do kraju będzie napływało srebro, a złoto będzie odpływało za granicę. Także oszczędności krajowe (tezauryzacja) będą dokonywane w złocie. Utrzymywanie się przez dłuższy czas takiej sytuacji mogłoby doprowadzić do zupełnego wycofania złota z obiegu pieniężnego. Gdyby srebro stało się cenniejsze od złota, następowałby proces odwrotny. Zjawisko to zaobserwował i opisał Mikołaj Kopernik w rozprawie o pieniądzu pt. Monetae cudendae ratio ("Sposób bicia monety"), ogłaszając około 1526 r. słynne prawo