polskich, stawało się automatycznie ogniskiem polskości, promieniującym w obszernym rejonie. Gdyby ci sami ludzie posiadali na własność rozdrobnione też same dobra, w których pracowali jako urzędnicy, nie popierani kredytem i stosunkami właściciela, zwolnieni z obowiązkowej solidarności i przymusowej jednomyślności w każdej sprawie polityczno-społecznej, nie tylko nie osiągnęliby połowy tego znaczenia i wpływu, ale szybko utonęliby w morzu rusycyzmu. Ogromne ordynacje i dobra były najskuteczniejszą formą przechowania mocnej polskości na Kresach, i w tym kierunku zasługa ich jest nieoceniona.<br>Gdy pierwsze chwile osłupienia, wywołanego nagłym przewrotem, minęły, osierocona i wykolejona społeczność antonińska zaczęła myśleć wspólnie o jakimś ratunku, obronie. Obrona mogła