strony od czasów Balzaka powieść realistyczna i naturalistyczna budzi niepokój ludzi Kościoła, którzy widzą w niej źródło zgorszenia dla czytelników zarzucanych drastycznymi scenami z życia półświatka czy z wielkomiejskich rynsztoków. Powieściopisarze natomiast sądzą, że obowiązkiem ich jest "powiedzieć wszystko", że autor jak uczony przyrodnik badający witriol i cukier winien opisywać "zwierzę ludzkie" i jego wynaturzenia nie <page nr=4> licząc się z żadnymi zakazami i konsekwencjami. Tak więc z jednej strony szczerość i autentyczność w ekspresji poruszeń dobrych czy złych ludzkiego wnętrza - a z drugiej scjentystyczna prawda o "zwierzęciu ludzkim", prawda bez iluzji, niczym nie osłonięta, której należało dać świadectwo, wydają się filarami XIX