jeden uderza na swój sposób w samo sedno sporu. Był nim Nietzsche. Krytyka chrześcijaństwa, którą przeprowadza, jest wkorzeniona we wspólne całemu wiekowi aksjologiczne traktowanie zagadnienia. Zarzuca Chrystusowi jedno: kłamstwo. I tym jednym zarzutem podważa nawet tę wąską płaszczyznę aksjologiczną, która zespalała z sobą koncepcje neoheglistów, Renana i katolików. Pisze o Ewangelii tak: <q>"Wzniesione tu wprost do geniuszu samoudawanie świętości, nigdy poza tym wśród książek i ludzi nie osiągnięte, to fałszerstwo monet w słowach i gestach, jako sztuka [...]. W chrześcijaństwie, jako w sztuce świętego kłamstwa [...] czytano Ewangelię jako księgę niewinności [...] niemała wskazówka, z jakim mistrzostwem tu grano [...]. Czytajcie Ewangelie jako księgi uwodzicielstwa