skonstruowano w Hiszpanii, tylko właśnie w Anglii. Rewolucja przemysłowa pozwoliła odkryć prawa rynku - że warto produkować dużo tanich rzeczy dla ubogich ludzi, a nie tylko dla nielicznych bogaczy. Z Północą przegrało nie tylko Południe Europy, ale i jej Wschód. Podróż w tamtym kierunku, to jakby się cofać w stadiach rozwoju. Im dalej na wschód od Łaby, tym gorzej z przemysłem. To rezultat podziału, jaki dokonywał się w XVI w. w Europie (jego ofiarą padła i Polska). Ta część Europy przez długie lata miała być spichlerzem i pastwiskiem miast Zachodu. Ale pojawienie się tanich zbóż oraz archaiczna struktura społeczna - szlachta, pańszczyzna, brak drobnych