świętych miejsc. Na fali propagandy kontrreformacyjnej rozwijał się zwyczaj pielgrzymowania. Odwiedzano bliżej położone miejsca, słynne z obrazów otoczonych kultem, a choć raz w życiu starano się udać z pielgrzymką do najważniejszych ośrodków: na Śląsku była to Góra Świętej Anny, na krańcach południowo- -wschodnich Sokal, na Warmii Święta Lipka, w Małopolsce Kalwaria Zebrzydowska, Kraków z jego licznymi, sławą okrytymi kościołami. Najważniejsza jednak dla ludności z całego kraju, niezależnie od tego, pod jakim była zaborem, stawała się pielgrzymka na Jasną Górę. Z odległych miejsc wędrowano wiele dni, a nawet tygodni. W życiu chłopów, zwłaszcza pańszczyźnianych, była to jedyna możliwość wyrwania się z jarzma