religijnej. W 1558 r. powstało w Pińczowie gimnazjum kalwińskie, którego rektorem był wspomniany już znakomity gramatyk, Piotr Statorius. Do grona nauczycieli tej szkoły zaliczali się tłumacze Biblii brzeskiej. Wraz z rozłamem w zborze kalwińskim i przejściem głównych sił intelektualnych do zboru mniejszego gimnazjum pińczowskie stało się z czasem szkołą ariańską. Kalwini jednak zakładali i rozwijali inne szkoły, z których najważniejsze to gimnazja w Krakowie, Secyminie, Łańcucie, Lubartowie (to potem także będzie ariańskie).<br>W 1544 r. założony został uniwersytet w Królewcu, który rychło stał się ośrodkiem życia umysłowego. Uczelnia ta, protestancka wprawdzie i poniekąd dla propagandy religijnej powołana, przyciągała wszakże z Polski