pomimo braku własnej państwowości, właśnie dzięki historii począł żyć nowym życiem, wierząc w odrodzenie bytu państwowego. Wawel uczył, upominał, napawał wiarą - może nie pozbawioną patosu - w nieodgadnioną przyszłość. <br>W murach katedralnych dostrzegano wielkie misterium dziejowe, godne poznania przez cały naród.<br>W połowie XIX stulecia te słowa skreślił o katedrze Jan Wincenty Smoniewski: &lt;gap&gt;.<br>Do dziewiętnastowiecznych peregrynantów przemawiała nie tylko katedra, u bram której najczęściej cytowano biblijny tekst: &lt;gap&gt;; to motto poematu "Katedra na Wawelu" Edmunda Wasilewskiego. <br>Obok katedry wznosił się zamek, pamiętający czasy Piastów i Jagiellonów. W stuleciu niewoli przechodził zmienne koleje losu, zrazu zamieniony m.in. na przytułek, potem urządzili Austriacy w