sobie wzajemnie rozmaite role, które będą - z różnych powodów - satysfakcjonować "narzucającego". Akcja powieści uzewnętrznia zatem przesunięcia, które mają miejsce w świadomości postaci (przede wszystkim bohatera, narratora), i odwrotnie, zachowania uczestników interakcji modyfikują wnętrze partnerów (stąd na przykład nagły koniec sekwencji zdarzeń, spowodowany wygaśnięciem emocjonalnego impulsu).<br>Trudno zaprzeczyć, że ten właśnie aspekt Gombrowiczowskiej "formy" jest w Ferdydurke szczególnie obecny. Jej bohater jest bowiem - inaczej niż w Trans-Atlantyku, Pornografii i Kosmosie - nie tylko świadomy obecności innych we wszystkim, co myśli i odczuwa. Jest także wobec innych szczególnie bezbronny, nieustannie - jak sam powiada - "gwałcony". Tymczasem bohater Trans-Atlantyku dobrze od początku wie, czego