o faktycznej, pełnej zgodności wartości czy kryteriów porównawczych, lecz właśnie mechanizm ponadindywidualnej presji ujednolica zachowania i ogranicza ekspresję indywidualnych preferencji i "dewiacji". Pełni on funkcję integracyjną i zapewnia kontynuację swoistej tradycji grupy. Jednakże w przypadku znacznej mobilności i dynamizmu kulturowego grupy czy społeczeństwa na plan pierwszy wysuwać się może porównawczy aspekt ich ethosów. Interesujące byłoby zbadanie tego, jak ogólne, historyczne procesy wpływają na autonomizację jednego z aspektów ethosu, nadając mu wartość autoteliczną. Można wysunąć hipotezę mówiącą, że w współczesnych - złożonych, zasadniczo otwartych i odznaczających się znaczną mobilnością - społeczeństwach rola normatywnych układów odniesienia została znacznie osłabiona, natomiast nastąpiło wzmożenie orientacji na układy