jego rodu. Ród obarczano winą za czyn jednostki.<br> Dziś kategoria zborowej winy nie mieści się już w uznanym kanonie europejskiej kultury. Niezależnie jednak od tego, czy ów kanon, w teorii bezsporny, znajduje zastosowanie w praktyce naszych czasów, historykowi nie wolno rzutować go w przeszłość. Nie zrozumiemy niczego z tradycyjnych kultur barbarzyńskiej Europy, jeżeli zamkniemy oczy na kolektywistyczny charakter ich norm moralnych. Dlatego warto spojrzeć raz jeszcze na tytuł LX Prawa salickiego, w którym człowiek zrywający z rodem uroczyście wyrzekał się dziedziczenia, wergeldu i przysięgi.<br> Współprzysięgę potraktowano tu jako jeden z najważniejszych atrybutów wspólnoty rodowej. Stając przed sądem, każdy uczestnik tej wspólnoty