współczesnej Wajda próbuje powetować sobie ekranizacją wielkiej literatury. W 1965 r. na ekrany wchodzą "Popioły", z miejsca wywołując burzę polemiczną, w której zabierają głos niemal wszyscy liczący się publicyści i szerokie grono intelektualistów. Pytanie postawione przez film miało charakter zastępczy - reżyser pytał o skuteczność czynu zbrojnego, o cenę pokoju, co bezpośrednio odnosiło się do sytuacji ówczesnej Polski. "Dał Wajda wizję historii i uwikłanych w nią losów ludzkich, jak pierwowzór gorącą, gorzką, tragiczną, trudną, jak pierwowzór nie do przyjęcia dla brązowników" - pisał Wiktor Woroszylski. Głosy krytyki pochodziły z kręgów związanych z Mieczysławem Moczarem, który na fali histerii antysemickiej i nacjonalistycznej zamierzał doprowadzić