ukraińskie i najazd szwedzki. Wojny ze Szwecją i wyprawy na Krym zakończyły się klęskami. Za to podbój Syberii szedł łatwo; już w sześćdziesiątych latach toczyły się walki na pograniczu Chin. Zakończył je traktat nerczyński (1689 r.), rozgraniczający obydwa imperia. <br><br>Oligarchia bojarska, teoretycznie ograniczona absolutyzmem carskim, uczyniła z Rosji po śmierci cara Aleksego pole walki poszczególnych ugrupowań możnowładczych. W walce między konserwatystami, obrońcami stariny, a zwolennikami szerokiego otwarcia kraju na wpływy europejskie, stopniowo, choć z oporami, zwyciężali stronnicy reform. Dzięki takim ludziom, jak Fiodor Rtiszczew, Atanazy Ordin-Naszczokin czy Wasyl Golicyn przetarte zostały drogi dla reform Piotra Wielkiego. Oczywiście, wielka indywidualność Piotra