odnajdziemy w kolejnych odmianach psychologizmu. Już w tym rozróżnieniu pojawia się opozycja nasuwająca pewne podejrzenia: pierwszy ciąg ulega prawom "przestrzennym" języka, drugi próbuje wyrażać stany z natury swej niejęzykowe. Realizm oferował czytelnikowi segmentację tekstu (także świata) w postaci zamkniętych w lekturowy interwał przestrzeni małych form prozatorskich, powieści odcinkowej, rozdziałów zakończonych czytelnym znakiem. Przerwanie lektury nie było szokiem, nawet wewnątrz segmentu: powrót dokonywał się gładko, w przestrzeń rozpoznawalną i przyjazną. Geometria świata rządzonego zasadą zachowania energii i teorią ewolucji znajdowała lustrzane odbicie w geometrii tekstu - ta odcisnąć się miała w świadomości zestandaryzowanego czytelnika; nad całością procesu matrycowania modeli czuwał autor w maskach