szlachta posiadała 19 proc. ziemi, w 1650 już 65 proc. Alienacje wspierane były także względami doktrynalnymi. Uważano bowiem, że oparcie systemu finansowego na cłach i dochodach pieniężnych będzie bardziej elastyczne niż pozostawanie przy starych daninach i podatkach bezpośrednich. Nie były to poglądy pozbawione słuszności, ale w warunkach szwedzkich koszta zbyt dalece przekraczały możliwości kraju. Alienacje miały i inny aspekt. Wolni dotąd chłopi stawali się poddanymi szlacheckimi, co przynajmniej teoretycznie stwarzało zagrożenie, że spadną do pozycji podobnej poddanym chłopom w Inflanach. Był to ulubiony motyw propagandowy antyarystokratycznej opozycji, chętnie wspieranej przez władców widzących w dominacji arystokratów zagrożenie dla swej własnej pozycji.<br>Drugim