jak rewolucja przemysłowa w Anglii, albo że rozwija się urbanizacja, ale bardzo trudno byłoby położyć tamę tym przekształceniom. Można było tylko zastanawiać się, co z rewolucji przemysłowej wynika dla życia społeczeństw, co wynika dla przesłania chrześcijańskiego w danym momencie cywilizacyjnym. W polityce znaczącą i pozytywną rolę odgrywali ci, którzy potrafili diagnozować prawidłowo tendencje cywilizacyjne i potem proponowali różne projekty zabezpieczające dobro narodu. Tak było na przełomie XIX i XX wieku, kiedy pojawili się w Polsce politycy, których można było nazwać wielkimi mężami stanu, bo trafnie odczytali znaki czasu, uruchomili siłę polityczną, ruchy społeczne, które potrafiły następnie kształtować oblicze światopoglądowe narodu. Odnoszę