i organizacje samoobrony.<br>1901 głośny w świecie strajk szkolny, gdy rząd pruski wprowadził przymus nauczania religii w języku niemieckim. Strajkowało 118 dzieci.<br>Nastąpiły aresztowania i proces w Gnieźnie. Sumienie narodu poruszył wtedy głos Henryka Sienkiewicza. Prześladowania pruskie napiętnowali również: Maria Konopnicka, Władysław Reymont, Kazimierz Przerwa-Tetmajer.<br>1906-07 strajkowało 230 dzieci, za przykładem Wrześni strajk objął całą Wielkopolskę, część Pomorza i Śląska.<br>28 XII 1918 Września zrzuciła jarzmo pruskie, jej powstańcy pomagali w oswobodzeniu Witkowa, a 31 XII spiesząc na pomoc Gnieznu rozbili Niemców pod Zdziechową. Później walczyli pod Żninem, Szubinem i Rynarzewem. W 1927 założono nad Wrześnicą, na pow. 8ha