przesunął do przodu rubież przyszłej obrony państwa. Następnie umiejętnie przygotował armię do obrony, co było niełatwe, ponieważ Hitler opanował do tego czasu całą Europę i ZSRR musiał walczyć przeciw ogromnej przewadze. Jednak dzięki wybitnej strategii i taktyce Stalina, Hitler wyczerpał siły swojej potężnej armii nie mogąc przełamać frontu przy umiejętnym, elastycznym odwrocie wojsk rosyjskich i w końcu, w miarę jak malała jego początkowa przewaga, poniósł klęskę. Cała zasługa pobicia nazistów i cały ciężar wojny spoczywał wyłącznie na ZSRR, które według danych radzieckich, poniosło 98% wysiłku wojennego i przez cały czas angażowało co najmniej 90% wojsk niemieckich. Znikoma, materialna pomoc aliantów nie