innym było zwykle wynikiem wyczerpującego konfliktu politycznego, który doprowadzał do skrajności wspomniane wyżej tendencje manichejskie. Brak odpowiednich mechanizmów wymiany przywódców, którzy kiepsko wywiązywali się ze swych zadań, sprawiał, że faktyczne sprawowanie władzy, a nie powodzenie lub niepowodzenie linii politycznej, stawało się kluczowym kryterium trwałego przywództwa.<br> Jeszcze istotniejsze były filozoficzne korzenie fiaska. W ostatecznym rozrachunku polityka ˇ marksistowsko-leninowska wywodziła się z zasadniczo błędnego pojmowania historii i zgubnie fałszywego rozumienia natury ludzkiej. Tak więc fiasko komunizmu ma, w końcowym efekcie, charakter intelektualny. Nie wziął on pod uwagę najistotniejszych ludzkich dążeń: do wolności .jednostki, do prawa wypowiedzenia się w sztuce i sferze ducha, a