ojczyzny), mimo że Juliusz Kaden-Bandrowski w <name type="tit">Czarnych skrzydłach</>, a Żeromski w <name type="tit">Przedwiośniu</> zgłosili wątpliwości odnośnie do rzeczywistego miejsca świata pracy. Tak czy owak trwało "rozdwojenie myśli polskiej" (tytuł rozprawy Mariana Massoniusa z 1902 roku), gdzie akcentowano rozdźwięk między niechętnym wszelkiemu "teoretyzowaniu" praktycyzmem a romantycznymi uniesieniami, połączonymi z metafizyką, co filozof uważał zresztą za szczęśliwe połączenie, strzegące przed przyziemnością i obniżeniem ideałów. Można by uznać za ilustrację owej tezy "hamletyzującego" kupca Wokulskiego, w którym zbiegł się romantyzm młodości z gorzką lekcją <name type="tit">Realpolitik</>. Ten kapitalistyczny <name type="tit">self-made-man</> nie ulega jednak na trwałe naciskowi mieszczańskich cnót, które zakładały życiową mierność i przeciętność