tylko w drodze wyznań i samoobserwacji. Otóż odczuwam lęk zarówno przed sztucznością narzucania sobie podobnych stanów, jak i przed samym stanem, tak trudnym do określenia i nazwania. Lęk przed sztucznością równa się obawie popadnięcia w fałsz. Widziałem ludzi, którzy walczyli heroicznie ze swoim sceptycyzmem, narzucając sobie obowiązki religijne w imię głębokiego przekonania, że rozterka, w jaką popada rozum jednostki tak słaby i tak zawodny, nie upoważnia do wyłamywania się spod brzemienia przepisów, popartych powagą Kościoła. Mówię: znałem ludzi; chociaż mógłbym powiedzieć: znałem siebie. Ale ta walka z pychą była naznaczona wszystkimi atrybutami pychy. Coś faryzejskiego przeglądało poprzez te wysiłki, aby podczas