dodatku Z. nie był już człowiekiem młodym. Wkrótce w Europie wybuchła wojna, Niemcy najechały Polskę, armie sowieckie poszły na zachód i zajęły jej część. A półtora roku później Niemcy napadły na Rosję i rozpoczęła się wojna długa i krwawa, której towarzyszyło wszystko to, co każda wojna ze sobą niesie: śmierć, głód, poniewierka, masowe ruchy przesiedleńcze, ewakuacje, i to w wymiarach odpowiadających wielkości imperium i rozmiarom niedołęstwa i bałaganu administracyjnego. Z. i jego żona przeżyli tę wojnę lepiej niż wielu innych. On był już za stary - przekroczył pięćdziesiątkę - aby iść na wojnę, miewał tylko dyżury w obronie przeciwlotniczej. Poza tym miał wiele