nie jest tylko narzędziem do wprowadzania w czyn nauki papieskiej; to raczej sumienia wierzących chrześcijan powinny stanowić punkt Odniesienia dla urzędu nauczycielskiego Kościoła.<br> Tyle streszczenia tego ponurego dokumentu chyba wystarczy. Dodajmy, że natychmiast po ogłoszeniu Deklaracji Kolońskiej przewodniczący konferencji biskupów niemieckich Karl Lehmann, ordynariusz moguncki, wydał oświadczenie stanowczo odrzucające "liczne insynuacje przeciwko Janowi Pawłowi II". Tego się można było spodziewać. Jest to zrozumiała reakcja lojalnej struktury hierarchicznej przeciwko zagrożeniu tej struktury. Ale to nie zmienia faktu, że struktura jest zagrożona. Nie łudźmy się ograniczonym geograficznym zapleczem tego protestu; które obejmuje zaledwie kilka krajów zachodniej Europy, jakkolwiek znamienna jest liczba sygnatariuszy protestu