W jednej z wcześniejszych prac (Brzeziński, 1978, s. 13-15) ująłem opozycję dwóch wielkich teoretycznych programów (paradygmatów) psychologii, introspekcjonizmu i behawioryzmu, jako kontrowersję dwóch odmiennych perspektyw ontologicznych operujących różnymi TBO, lokowanymi w różnych perspektywach ontologicznych, co najdobitniejszy wyraz znalazło w programach teoretycznych ich "ojców" - Wundta (1908) oraz Watsona (1919). Dla introspekcjonizmu podstawowym typem ontologicznym w sferze faktów psychologicznych była kategoria przeżyć wewnętrznych (stanów świadomościowych) człowieka, a zmiennymi niezależnymi ważnymi dla Y (rozważanego typu) były zmienne typu "wewnętrznego" (psychologicznego). Z kolei dla behawioryzmu podstawowym typem ontologicznym w sferze faktów psychologicznych była kategoria zachowań się człowieka. I odpowiednio zmiennymi niezależnymi ważnymi dla Y