przejawem opozycji politycznej wobec dworu, ponieważ &lt;page nr=114&gt; cała dynastia Sobieskiech (książę Jakub I i jego następcy) przyjęła islam.<br>Kolaboracja znacznej części szlachty oraz magnaterii była po części tłumaczona faktem, iż obie te warstwy przywileje stanowe przedłożyły ponad kwestię języka i wyznania. Jeszcze przed rokiem 1683 ich przedstawiciele, znający na ogół nieśle język turecki, jeśdzili często z poselstwem do Stambułu, gdzie ponawiązywali kontakty, które okazywały się teraz niesłychanie przydatne.<br>Nieugięci patrioci, chodzący demonstracyjnie w strojach europejskich (najczęściej francuskich), stanowili zdecydowaną mniejszość.<br>Siłę oporu osłabiała masowa emigracja, tolerowana, a nawet po cichu popierana przez okupanta. Przede wszystkim młodzież szlachecka udawała się nielegalnie na zachód Europy