wyrównać stratę przez odwetowy cios i zmyć zniewagę krwią wroga. Okup składał cały ród zabójcy. W przeciwnym razie prawowita, bezkarna zemsta mogła dosięgnąć zarówno samego sprawcę zbrodni, jak i któregokolwiek z członków jego rodu. Ród obarczano winą za czyn jednostki.<br> Dziś kategoria zborowej winy nie mieści się już w uznanym kanonie europejskiej kultury. Niezależnie jednak od tego, czy ów kanon, w teorii bezsporny, znajduje zastosowanie w praktyce naszych czasów, historykowi nie wolno rzutować go w przeszłość. Nie zrozumiemy niczego z tradycyjnych kultur barbarzyńskiej Europy, jeżeli zamkniemy oczy na kolektywistyczny charakter ich norm moralnych. Dlatego warto spojrzeć raz jeszcze na tytuł LX