osobistej, progresja podatkowa dla zmniejszenia nierówności społecznych, dostęp do oświaty dla warstw biedniejszych i zapewnienie minimum opieki lekarskiej szerokim masom ludności. Dzięki temu pluralistyczna i oparta na inicjatywie indywidualnej demokracja osiągnęła również wyższy stopień świadomości społecznej. Owo włączenie świadomości społecznej w procesy demokracji politycznej podkreśla jeszcze silniej słuszność tezy, że komunizm nie ma już żadnej historycznej misji do spełnienia. Cechujący demokrację wzrost poczucia społecznej odpowiedzialności, powiązany z autentyczną swobodą wyboru politycznego - formuła, w której państwa nie stawia się na piedestale, lecz używa się go jako narzędzia o ograniczonym działaniu, mającego dopomóc społeczeństwu i jednostce wyrażać myśli i uczucia - stworzył doskonalszy mechanizm