określiły liczebność i charakter emigracji. Pierwszym była amnestia ogłoszona przez cara w końcu 1831 r., z której wyłączeni zostali członkowie rządu i sejmu oraz wybitniejsi uczestnicy Nocy Listopadowej i zajść 15 sierpnia.<br>Objęci tymi kategoriami przywódcy powstania pociągali swych towarzyszy do emigracji masowej. Władze pruskie i austriackie, rozbroiwszy powstańców przechodzących kordon graniczny, postępowały z nimi stosownie do carskich zaleceń: żołnierzy i podoficerów starały się zmusić do przyjęcia amnestii, oficerom zaś nie stawiały trudności w wyjeździe na Zachód. W wyniku tego ogromna większość szeregowych powstańców, mimo stawianego oporu, została zepchnięta na stronę rosyjską i wcielona przemocą do carskiej armii. Na emigracji znaleźli