pojawiły się nowe cele, tym razem już o charakterze wyraźnie agresywnym: nadwołżańskie chanaty tatarskie, chanat krymski, Inflanty. Jeszcze przed śmiercią Iwana ekspansja moskiewska przeniosła się do Azji - na bezkresne obszary Syberii. <br><br> Każdy z kierunków ekspansji miał swe regionalne uzasadnienie. Bojarzy i dworianie chętnie walczyli z tatarskimi bisurmanami. Niezależnie od nadprzyrodzonych korzyści z walki z "niewiernymi" chodziło tu o zabezpieczenie południowych i wschodnich obszarów państwa przed stale nękającymi je najazdami koczowników, wyprowadzających z nich tysiące ludzi w charakterze jasyru. Bez zniszczenia rozbójniczych państewek tatarskich racjonalne zagospodarowanie urodzajnych stepowych "czarnych ziem" było niemożliwe. Adaszew popierał ten kierunek ekspansji. <br><br> Natomiast kupiectwo miast rosyjskich, zwłaszcza