wykształcenia. Jednocześnie zwyciężyło powszechnie przekonanie, zainicjowane przez ruchy socjalistyczne, że zbiorowość obowiązana jest znaleźć każdemu miejsce w ogólnospołecznym systemie produkcji.<br>Wszystkie te procesy są dostępne naocznie i wiadome powszechnie; również oczywiste i nie warte wyliczania są ich wyniki w pomniejszaniu cierpień ludzkich i pomnażaniu zasobów energetycznych, z których ludzkość może korzystać. Niemniej ich rezultaty niszczące są nie do ukrycia. Racjonalnie urządzona lub ku racjonalnemu urządzeniu zmierzająca zbiorowość krok za krokiem zdejmuje ze mnie - z każdego z nas z osobna - odpowiedzialność za życie własne, za życie cudze, za samą zbiorowość. Całość urządzeń życia kolektywnego przedstawiać mi się musi jako rodzaj gigantycznego systemu