straszliwą cenę. Nowy styl myślenia o nim zapoczątkuje dopiero oświecenie. Wykształcona wówczas elita polityczna swą odpowiedzialnością za losy Rzeczypospolitej nawiąże do najlepszych tradycji doby renesansu.<br>Elita kościelna nie lepsza od świeckiej W powyższych rozważaniach skupiliśmy się na poczuciu odpowiedzialności elity politycznej. Niewiele lepiej przedstawiała się jednak sytuacja i z elitą kościelną, nad czym ubolewał już Skarga, pisząc (w Upominaniu do ewangelików, 1592), iż wszelkie kacerstwa "tuczą się" na próżnowaniu, łakomstwie i ospałości księży, na ich niedbalstwie o parafie i diecezje. Nie znaczy to wcale, aby Kościół jako całość oraz instytucja nie czuł się odpowiedzialny za "nawrócenie" wszystkich mieszkańców Rzeczypospolitej. Nie przyniosło