w latach 1567/1568, którego długi tytuł brzmi: Źwierciadło albo Kstałt, w którym każdy stan snadnie sie może swym sprawam jako we źwierciedle przypatrzyć. Tytuł ten bardzo wyraźnie nawiązuje do gatunku speculum. Jest to istotnie parenetyczna rekapitulacja Rejowego poglądu na świat, a zarazem jakby testament pisarza, w którym polemiczna ostrość łagodnieje, a wszystko, co było w dotychczasowym pisarstwie pochwałą widzialnego świata, zostaje powtórzone i pogłębione.<br>Ponieważ tytuły prac Reja brzmią nieraz podobnie (żywoty, wizerunki, zwierciadła), przepiszmy dla pamięci zawartość tomu. Składa się nań:<br>a. Żywot człowieka poczciwego;<br>b. Spólne narzekanie wszej Korony na porządną niedbałość naszę (Przemowa krótka do krześcijańskiego człowieka