brać pod uwagę czas trwania i liczbę uczestników. Hasłem jego była niepodległość, treścią społeczną - likwidacja ostatków ustroju feudalnego.<br>Wybuch lutowy 1861 r. otworzył przed narodem dwie alternatywy krańcowe. Program Wielopolskiego - tj. sojusz polskich "warstw oświeconych" z caratem zwrócony przeciw siłom rewolucji w Rosji i w Polsce. Autonomia realizowana kosztem mas ludowych. Oraz program lewicy czerwonych - sojusz z rewolucją rosyjską przeciw caratowi. Niepodległość i przewrót społeczny realizowany kosztem posiadającej szlachty.<br>Żadna z tych alternatyw nie dała się zrealizować. Ani arystokracja związana z wielką burżuazją, ani też radykalna inteligencja nie narzuciły swej woli narodowi.<br>Ruch usiłował pójść drogą pośrednią, najbliższą sercom tamtego pokolenia