całość zwaną sposobem produkcji.<br>Stosunki produkcji, szerzej stosunki ekonomiczne, są częścią o wiele bardziej skomplikowanego układu stosunków społecznych; według materializmu historycznego, częścią najistotniejszą. Funkcjonowanie stosunków produkcji wymaga istnienia dopasowanych do nich społecznych stosunków pozaekonomicznych. Niezbędną do istnienia określonego sposobu produkcji część społecznych stosunków pozaekonomicznych, instytucji prawnych i politycznych nazywa Marks nadbudową danego sposobu produkcji.<br>Ta zintegrowana całość sił wytwórczych, stosunków produkcji i nadbudowy tworzy formację społeczno-ekonomiczną. Rozwój społeczny w ramach danej formacji osiąga kres po wyczerpaniu możliwości adaptacyjnych w ramach istniejących stosunków produkcji i przy istniejącej nadbudowie. Stosunki produkcji stają się wtedy - według znanego określenia K. Marksa - okowami dla dalszego