procesu historycznego i mentalnego, który przedstawiał dotąd z tak charakterystyczną dla siebie ambiwalencją własnej postawy. Dekadencja przyciągająca go zazwyczaj swym czarem przybierała również formy najbardziej odrażające. I tym razem wybrał sobie Visconti za przewodnika - przynajmniej po części - Tomasza Manna. We wcześniejszym zresztą od Śmierci w Wenecji Zmierzchu Bogów początek filmu nasycony jest duchem Buddenbrooków. <br>Na kartach powieści Manna proces dezintegracji starej tradycji niemieckiego mieszczaństwa dokonał się znacznie wcześniej; rodzinę Essenbecków, bohaterów filmu Viscontiego, poznajemy w momencie, gdy sytuacja dojrzała już do eksplozji. Film rozpoczyna się w momencie podpalenia Reichstagu.<br>Ale właśnie ta "dojrzałość", przesądzająca zarówno rodzinne jak i historyczne losy, określa