spełnił obowiązek względem Boga, Państwa i Narodu".<br><br>Podobną działalność prowadziły pozostałe stowarzyszenia oświatowe, m.in. zakładające własne uniwersytety (najbardziej znany Uniwersytet Ludowy Ignacego Solarza w Gaci), zespoły teatralne, organizujące wycieczki, a przede wszystkim wydające własne pisma i książki. Część tych zrzeszeń działała w wybranych środowiskach: robotniczym, rzemieślniczym i kupieckim. Spośród nich warto wymienić, związane z PPS, Towarzystwo Uniwersytetu Robotniczego (TUR), które np. prowadziło kursy praktyczne, ideowe, a także zakładało kluby sportowe. TUR miał szerokie kontakty międzynarodowe, m.in. z Francją i z Łotwą.<br><br>Znaczną część stowarzyszeń, nastawionych na działalność wychowawczą, zasilała młodzież. Tradycje największego z nich: Związku Harcerstwa Polskiego (ZHP), sięgały czasów